Η έννοια του φύλου: Μια κριτική γενεαλογία

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΝΕΛΑΚΗΣ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ)

Η εισήγηση παρουσιάζει μια γενεαλογία των ιδεών για την έννοια του φύλου όπως αναπτύχθηκαν μέσα από πολλαπλές φεμινιστικές προσεγγίσεις, κυρίως εντός του αγγλοσαξονικού χώρου. Με αναφορές σε ένα μεγάλο εύρος σχετικών κειμένων, από τις πρώιμες επεξεργασίες της Simone de Beauvoir μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες της Judith Butler περί επιτελεστικότητας (performativity) του φύλου, η εισήγηση εστιάζει σε δυο ‘τομές’ ή μεταβάσεις στην εξέλιξη των ιδεών για το εν λόγω θέμα. διαβάστε περισσότερα

φύλο γενεαλογία

Ετεροσεξισμός και λεσβοφοβία

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΛΑΜΗ (ΑΚΤΙΒΙΣΤΡΙΑ)

Η αυτονόητη ετεροφυλοφιλία, η ετεροσεξουαλικότητα και πως μας επηρεάζουν οι αναπαραστάσεις τες. Η επικράτηση του ανδρικού έναντι του γυναικείου και πως αυτό επηρεάζει τις και τους ΛεΠΑΤ. Η διαμόρφωση ρόλων μέσα από την ταυτότητα του βιολογικού και κοινωνικού φύλου και πως αυτό οδηγεί σε φοβία τόσο την κοινωνία όσο και εμάς τις ίδιες και τους ίδιους. Η αποδόμηση ξεκινά από την πολιτικοποίηση της σεξουαλικότητας μας

λεσβοφοβία

Φύλο, transgender και παρεμβάσεις στο σώμα

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΑ ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΥ (QUEER ΑΚΤΙΒΙΣΤΡΙΑ)

Η ουσιοκρατική άποψη "είσαι ό,τι γεννήθηκες, άντρας ή γυναίκα και τέλος" δυσκολεύει τη ζωή όχι μόνο των τρανς ατόμων αλλά και οποιουδήποτε δεν έχει απαραίτητα όρεξη να υπακούσει σε κάθε κανόνα αρρενωπότητας ή θηλυκότητας. Ουσιοκρατία θεωρούμε την ιδέα ότι υπάρχουν κάποιες αόρατες "ουσίες" που κάνουν τα πράγματα αυτό που είναι. Είναι αυτό που δυσκολεύει κάποιον να δεχτεί ότι ένας άντρας μπορεί να είναι άντρας αν δεν είναι στρέιτ, ή ότι μια μαύρη γυναίκα είναι ισότιμη με μια λευκή, ή ότι ένα τρανς αγόρι είναι εξίσου αγόρι και όχι "βιολογικό κορίτσι που πήρε τεστοστερόνη".

transgender

Κυριαρχία και σεξουαλικότητα

ΣΩΤΗΡΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΙΩΤΗΣ (ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ)

Η κυρίαρχη σεξουαλική νόρμα σε κάθε εποχή αποτελεί ένα από τους βασικούς θεσμούς της κοινωνίας. Ο έλεγχος της κυριαρχίας πάνω στη σεξουαλικότητα των ανθρώπων χαρακτηρίζει διαχρονικά το πόσο ολοκληρωτικό είναι ένα καθεστώς. Από τα κινήματα της σεξουαλικής απελευθέρωσης των 60s έως και τα σημερινά κινήματα απελευθέρωσης της ομοφυλόφιλης επιθυμίας τα ζητήματα του φύλου και της σεξουαλικότητας αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του κινήματος αντισυστημικής ανατροπής. Ο αγώνας για την κοινωνική απελευθέρωση περνά και μέσα από τον αγώνα για απελευθέρωση της ερωτικής επιθυμίας.

κυριαρχία

στην Πάτρα ...

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΔΙΚΗΣ (gaypatras.gr)

-Πότε και πως γεννήθηκε το site. Μία ιστορική αναδρομή για το πως ξεκίνησε και τι προβλήματα συνάντησε. -Στατιστικά στοιχεία των μελών. Πόσοι είμαστε. Πως επικοινωνούμε. Τι feedback παίρνουμε από νέα μέλη. -Που είναι οι λεσβίες. Γιατί έχουμε τόσα λίγα μέλη και γιατί δεν συμμετέχουν και εκείνες στους στόχους μας. -Ο ρόλος του σχολείου. Πόσο σκληρός είναι και πόσα ψυχολογικά προβλήματα δημιουργούν. Πόσο διαφορετικά θα ήταν αν το σχολείο επέτρεπε το μάθημα της ανοιχτόμυαλης σεξουαλικής αγωγής. διαβάστε περισσότερα

Πάτρα
-Πότε και πως γεννήθηκε το site. Μία ιστορική αναδρομή για το πως ξεκίνησε και τι προβλήματα συνάντησε.
-Στατιστικά στοιχεία των μελών. Πόσοι είμαστε. Πως επικοινωνούμε. Τι feedback παίρνουμε από νέα μέλη.
-Που είναι οι λεσβίες. Γιατί έχουμε τόσα λίγα μέλη και γιατί δεν συμμετέχουν και εκείνες στους στόχους μας.
-Ο ρόλος του σχολείου. Πόσο σκληρός είναι και πόσα ψυχολογικά προβλήματα δημιουργούν. Πόσο διαφορετικά θα ήταν αν το σχολείο επέτρεπε το μάθημα της ανοιχτόμυαλης σεξουαλικής αγωγής.
-Το πρόβλημα και η εσωτερίκευση της ομοφυλοφοβίας. Πόσο έχουμε περιθωριοποιήσει τους εαυτούς μας και κρυβόμαστε για να μην εκτεθούμε σε αυτή τη "κακή κοινωνία".
-Η περιθωριοποίηση και εμείς. Και πόσο πολύ έχουμε περιθωριοποιήσει εμείς τους ίδιους ανθρώπους με τα ίδια προβλήματα.
-Η βιολογία. Η γνώση. Η προσπάθεια κατανόησης από που προερχόμαστε εμείς οι ομοφυλόφιλοι. Και πως το forum μας εξυπηρετεί σαν μέσο πληροφόρησης για πολλούς από εμάς.
-Patrasgay και δράσεις. Τι σχεδιάζουμε για το μέλλον σαν ομάδα. Τι ονειρευόμαστε για το μέλλον σαν ομάδα του gypatras.gr και για την πόλη της Πάτρας.
-Στόχος η αυτοκατάργηση του. Και τελικός προορισμός να ζούμε σε μία κοινωνία χωρίς διακρίσεις και σαν ισότιμα μέλη.
Η εισήγηση παρουσιάζει μια γενεαλογία των ιδεών για την έννοια του φύλου όπως αναπτύχθηκαν μέσα από πολλαπλές φεμινιστικές προσεγγίσεις, κυρίως εντός του αγγλοσαξονικού χώρου. Με αναφορές σε ένα μεγάλο εύρος σχετικών κειμένων, από τις πρώιμες επεξεργασίες της Simone de Beauvoir μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες της Judith Butler περί επιτελεστικότητας (performativity) του φύλου, η εισήγηση εστιάζει σε δυο ‘τομές’ ή μεταβάσεις στην εξέλιξη των ιδεών για το εν λόγω θέμα. Η πρώτη είναι η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τη ‘γυναίκα’ στο ‘φύλο’, η οποία συμβαίνει στη δεκαετία του ’70, ενώ η δεύτερη αφορά τη διερεύνηση των δυνατοτήτων για αναλυτικό συσχετισμό της έννοιας του ‘φύλου’ με την έννοια της ‘σεξουαλικότητας’, η οποία συμβαίνει περίπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Δεδομένης της έντονης πολιτικής αναγκαιότητας για την ενασχόληση με το 'φύλο', παρακολουθώντας τις μεταλλαγές των ιδεών για την έννοια του 'φύλου', παρακολουθούμε παράλληλα και ένα μέρος από τις μεταλλαγές του φεμινισμού ως ευρύτερου πολιτικού κινήματος.
Σώμα και χώρος
Την ίδια προβληματική συναντάμε και στο σώμα. Το σώμα δεν υπάρχει μόνο του. Διαμορφώνεται πάντα σε σχέση με το περιβάλλον του το σώμα μιας κατοίκου της πόλης μπορεί να είναι τελείως διαφορετικό από το σώμα μιας αγρότισσας στο χωριό. Η θεώρηση του σώματος ως κοινωνικού και πολιτισμικού δημιουργήματος βοήθησε ν’ αναδειχθεί η πολιτική διάσταση της σεξουαλικότητας. Ας δούμε, για παράδειγμα, το πίρσινγκ και τα τατού. Συμφωνώ ότι τα τατού δεν είναι όλα όσα μπορεί να κάνει κανείς σε πολιτικό επίπεδο. Αλλά η παρουσία ενός σώματος γεμάτου τατού, στο βαθμό που διαταράσσει μια κανονικότητα, έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει κάτι ευρύτερο κοινωνικά και σηματοδοτεί την επιθυμία κάποιων να ανακτήσουν το σώμα τους με τους δικούς τους όρους. Αυτό είναι σημαντικό.

Η λογική της αγοράς
Τελευταία κερδίζει έδαφος μια αντίληψη που θέλει τις πόλεις αντικείμενα κατανάλωσης, ανταγωνιστές σε ένα παγκόσμιο παιχνίδι εντυπώσεων που αναδεικνύει ιδανικούς τουριστικούς προορισμούς. Κάποιες πόλεις επενδύουν στη γκέι σκηνή ως πόλο έλξης γκέι τουριστών. Δεν είναι τυχαίο ότι στα γκέι πράιντ του Άμστερνταμ ο δήμαρχος της πόλης καλωσορίζει τους επισκέπτες. Αυτό ίσως δείχνει ότι εκεί έχει κατακτηθεί μια στοιχειώδης ανεκτικότητα. Όμως από την άλλη, αυτές οι δραστηριότητες συνδέονται με μια συγκεκριμένη καπιταλιστική λογική. Μάλιστα, έχει υποστηριχθεί ότι η γκέι ταυτότητα ευνοήθηκε από την ανάπτυξη του καπιταλισμού, ο οποίος επέτρεψε στα άτομα να ξεφύγουν από τις δεσμεύσεις της οικογένειας ως μονάδας παραγωγής και ν’ αποκτήσουν αυτονομία. Αν όμως ο μόνος τρόπος να διαμορφώσουμε ταυτότητα ή να συγκροτήσουμε κοινότητα είναι μέσα από διαδικασίες που συνδέονται με τη λογική της αγοράς, τότε για μένα υπάρχει πρόβλημα.

Γκέι αρχιτεκτονική
Υπάρχει γκέι αρχιτεκτονική; Υποθέτω όσο υπάρχει και γυναικεία αρχιτεκτονική – ένα ερώτημα που τέθηκε από τις φεμινίστριες. Στο Μπράιτον, την γκέι πρωτεύουσα της νότιας Βρετανίας, υψώνεται ένα τεράστιο ροζ γλυπτό σε κλίμακα κτηρίου. Να το πούμε γκέι αρχιτεκτονική; Ας το πούμε. Αλλά νομίζω ότι το ερώτημα δεν προχωρά παραπέρα. Αν θεωρήσουμε ότι οι γκέι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν διαφορετικά από τους στρέιτ, ότι υπάρχει ορατό αποτέλεσμα στα κτήρια, φοβάμαι ότι θα οδηγηθούμε σε μια ουσιοκρατική αντίληψη της σεξουαλικής ταυτότητας, με την οποία διαφωνώ. Για μένα, η διαμόρφωση ταυτότητας είναι μια διαδικασία δυναμική, όχι στατική. Εμπεριέχει την ασάφεια, την αστάθεια, τη σχετικότητα.

Γκέι χωριό 
Είναι γκέι χωριό το Γκάζι; Νομίζω ότι με την έννοια του γκέι χωριού ως ενός σαφώς οριοθετημένου χώρου στα πρότυπα των γκέτο, όπως το βρίσκουμε σε άλλες πόλεις της Ευρώπης ή της Αμερικής, δεν είναι. Στο Γκάζι έχουν συγκεντρωθεί κάποιες δραστηριότητες, κυρίως χώροι διασκέδασης, που ίσως δημιουργούν ένα πιο οικείο περιβάλλον για τους γκέι. Αλλά συντελείται όσμωση με άλλες δραστηριότητες και με ανθρώπους διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης. Κι αυτό, πιστεύω, είναι καλό. Η περιχαράκωση πιθανότατα κάνει πιο άνετη την καθημερινότητα κάποιων γκέι, αλλά δεν ξέρω αν αλλάζει κάτι γενικότερα. Νομίζω ότι το γκέι κίνημα και οι γκέι σπουδές έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν μια συνολική και πιο ριζοσπαστική κριτική. Να θίξουν ζητήματα που αφορούν όλους, όχι μόνο μια ομάδα, και να βάλουν το μαχαίρι βαθιά ως το κόκαλο, ασκώντας κριτική στα πρότυπα ζωής και οργάνωσης της κοινωνίας.

Μια αφίσα σκισμένη
Υπήρξε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για να δημιουργηθούν προγράμματα σπουδών φύλου, μεταξύ άλλων και στις αρχιτεκτονικές σχολές. Το Υπουργείο Παιδείας προσπάθησε να διαθέσει τα κονδύλια αλλού και μόνο όταν διαπίστωσε ότι αυτό δεν γινόταν αναγκάστηκε να δημιουργήσει τα προγράμματα. Στην Αρχιτεκτονική της Αθήνας τα μαθήματα αυτά αντιμετωπίζονται συχνά με μιαν απαξίωση, με ένα συγκαλυμμένο χλευασμό. Στον πίνακα ανακοινώσεων των μαθημάτων επιλογής έβρισκα κάθε μέρα την ανακοίνωση του μαθήματός μας σκισμένη ή γραμμένη με συνθήματα – μόνη αυτή από όλες τις ανακοινώσεις. Αντίθετα, στην Αρχιτεκτονική του Βόλου, ίσως επειδή είναι καινούργια σχολή και δεν κουβαλά το φορτίο της Αθήνας, το αντικείμενο έχει ενταχθεί πολύ πιο ομαλά. Αυτό το εξάμηνο στο Βόλο δήλωσαν το μάθημα περίπου 100 φοιτήτριες και φοιτητές. Στην Αθήνα δεν ξεπέρασαν τους 20 και το θέμα του μαθήματος εξακολουθεί να μην είναι νομιμοποιημένο ως επιστημονικό αντικείμενο. Και όμως, δύσκολα συναντά κανείς αρχιτεκτονική σχολή στη Βρετανία και την Αμερική, δυο χώρες που γνωρίζω, που να μην έχει έστω ένα μάθημα επιλογής για θέματα φύλου και σεξουαλικότητας.